Vier Europadag met drie online documentairefilms!

Europe Day, dat elk jaar op 9 mei wordt gevierd, staat in het teken van vrede en eenheid in Europa. Op deze dag wordt de historische 'Schuman-verklaring' herdacht, waarin zijn visie op een nieuwe vorm van politieke samenwerking in Europa werd geformuleerd. Dit idee heeft uiteindelijk geleid tot de oprichting van de Europese Unie zoals we die vandaag de dag kennen. Net als voorgaande jaren neemt IDFA deel aan Europe Day in samenwerking met de European Cultural Foundation met een selectie films die verschillende aspecten van het leven in Europa belichten.

Dit jaar, ter gelegenheid van #EuropeDay24 en, hebben we drie documentaires geselecteerd die gratis beschikbaar zullen zijn van 5 tot 12 mei. Voor de films gelden enkele geografische beperkingen: alleen binnen Europa kunnen ze bekeken worden. 

Polen - 2021 - Łukasz Kowalski - 81 min.

Nu de lommerd van Wiesiek uit het centrum van een niet nader genoemde Poolse stad is weggegaan en een grote loods in een arme volksbuurt heeft betrokken, kan de winkel de waar aan de straatstenen niet kwijt. Wiesiek, zijn al even karakteristieke partner Jola en hun werknemers proberen de verkoop te stimuleren, maar in de praktijk wordt er weinig verkocht. Er wordt vooral gediscussieerd, gerookt en kou geleden in het winterse pandjeshuis.

Buurtgenoten kopen er zelden, maar slepen wel hun eigen rommel en problemen mee naar binnen. Bij de lieve kringloopdames vinden zij een luisterend oor, een kop soep of een gratis winterjas. Ondertussen gaat er van alles kapot en wordt het lastig om de huur te betalen – laat staan de lonen van het personeel.

Łukasz Kowalski filmt in dit empathische portret hoe geldzorgen de ondernemende geliefden uiteen dreigen te drijven. Dat levert afwisselend tragische, hartverwarmende en hilarische momenten op. In visueel aantrekkelijke, statische beelden vangt hij de hoofdpersonen midden in een achterstandswijk op hun kwetsbaarst, tussen alle mogelijke schatten en rommel.

Oekraïne, Frankrijk, Duitsland - 2023 - Olga Chernykh - 72 min.

Olga Chernykh groeide in de jaren negentig op in Donetsk en verhuisde later met haar ouders naar de Oekraïense hoofdstad Kyiv. Haar oma bleef achter in de Donbas, de regio waarvan grote delen in 2014 werden ingenomen door pro-Russische rebellen. De Russische inval in Oekraïne in februari 2022 en de daaropvolgende oorlog vergrootte de afstand tussen Chernykh en haar grootmoeder nog meer.

A Picture to Remember is een essayistisch verslag van de oorlog vanuit het gezichtspunt van drie generaties vrouwen. Chernykh, haar moeder (die als patholoog-anatoom boven een mortuarium werkt, waar het tijdens bombardementen opmerkelijk veilig voelt) en haar oma videobellen regelmatig met elkaar. De beelden van die gesprekken worden aangevuld met nieuwsverslagen, foto’s en video’s uit het familiearchief, maar ook met beelden van de parasieten die Chernykhs moeder waarneemt met haar microscoop.

Het resultaat is een caleidoscopische, persoonlijke film, die vloeiend door de tijd reist en bijvoorbeeld de verwoesting van de Donbas tijdens de Tweede Wereldoorlog – zoals verteld door oma – koppelt aan het huidige geweld. Een gevoel van gemis overheerst altijd.

Nederland - 2023 - Festus Toll - 25 min.

Het Afrika Museum in Berg en Dal binnenwandelen om de deur weer uit te lopen met een tentoonstellingsobject onder je arm. Volgens de politie is dat diefstal, volgens de Pan-Afrikaanse activist Mwazulu Diyabanza is het een kwestie van ophalen wat tijdens de koloniale overheersing uit Congo is geroofd om het weer terug te brengen naar waar het vandaan kwam.

In deze opvallend vormgegeven, met archiefmateriaal verrijkte documentaire worden verschillende aspecten van koloniale roofkunst belicht aan de hand van de geschiedenis van Ne Kuko, een chef in het Congolese Boma, die rond 1878 ten prooi viel aan een Belgische avonturier op handelsexpeditie.

Een kalme voice-over vertelt hoe Ne Kuko niet alleen grond afhandig werd gemaakt, maar ook zijn nkisi. De diefstal van dit object waaraan spirituele krachten worden toegeschreven, betekende niet alleen identiteitsverlies voor Ne Kuko, het sloeg ook de lokale gemeenschap werkelijk uit het lood. Anderhalve eeuw later wacht de nkisi nog altijd op een terugkeer naar Boma.