Democratie: een handleiding

Tussen het wereldomspannende kapitalisme aan de ene kant en tribale reflexen in de vorm van religieus extremisme en xenofobie aan de andere raakt de democratie danig in het gedrang. Het globale conflict dat Benjamin Barber twintig jaar geleden al formuleerde als ‘Jihad vs McWorld’ is meer dan ooit onder ons. Tijd dus om die democratie die we altijd maar voor lief namen, actief in de praktijk te gaan brengen. Hoe pak je dat aan op kleine schaal?

1 Informeer jezelf en anderen

Kunnen lokale gemeenschappen niet juist baat hebben bij de komst van grote bedrijven? In het Finse plaatsje Eurajoki hoor je de bevolking niet klagen over het kernenergiebedrijf dat een nieuwe centrale wil bouwen. Nog meer banen: kom maar op! En die hypermoderne centrale wordt toch hyperveilig? Of…? Eén bewoner, ex-werknemer van de oude centrale, gaat zelf op onderzoek uit. Is Eurajoki inderdaad geologisch de meest geschikte locatie om radioactief afval op te slaan, of is deze gemeente uitgekozen omdat de bevolking zo aangenaam weinig tegenstand biedt? → Return of the Atom

2 Kweek solidariteit

In je eentje tegen het machtige kapitaal, dat schiet niet op. Nu grote vastgoedinvesteerders hun zinnen hebben gezet op de New Yorkse buurt Jackson Heights, worden de kleine ondernemers zonder pardon hun bedrijfspand uitgezet. En dat is nog maar stap één in de geplande gentrification, zo weet een van de buurtbewoners. Hij roept op om gezamenlijk protest aan te tekenen bij de lokale politiek. In de nu nog gemoedelijke buurt treffen bewoners elkaar ouderwets op straat of in ietwat smoezelige zaaltjes; in de hoogbouw van moderne metropolen biedt het internet uitkomst. Hoezeer de moderne stadsbewoner ook geïndividualiseerd is, ook vanachter het toetsenbord valt er samen best iets te beginnen, tegen een al te voortvarende projectontwikkelaar bijvoorbeeld. Toch ervaar je solidariteit waarschijnlijk op zijn best tijdens een vrolijke demonstratie of een activistische flashmob. Al was het maar omdat je je sterker voelt als je weet dat je niet alleen bent → In Jackson Heights, HIGHRISE: Universe Within en We Are Not Alone

3 Vertrouw op je eigen kracht

Hoe meer de overheid faalt, hoe duidelijker het belang van die veelgeprezen civil society naar voren komt. In de Pakistaanse steden Lahore en Karachi zetten hoopvolle burgers zich onvermoeibaar in voor een samenleving die veiligheid en enig perspectief biedt aan de inwoners van het door oorlog en terrorisme geteisterde land. Kunst, cultuur en muziek bieden broodnodige ontspanning en worden tegelijk gebruikt als een instrument om verdraagzaamheid en weerbaarheid te creëren. De werknemers van een Griekse tegelfabriek die aan mismanagement ten onder is gegaan, besluiten midden in de schuldencrisis het heft in eigen hand te nemen: ze heropenen de fabriek en zetten een productielijn voor biologische schoonmaakmiddelen op. Maar zelfbestuur gaat ook niet over rozen. Niet iedereen heeft evenveel vertrouwen in de toekomst van het bedrijf. Het feit dat de onderneming nog geen legale status heeft maakt sommigen nerveus, en dan zijn er natuurlijk ook altijd mensen die simpelweg niet verder kijken dan hun eigen persoonlijke belang. → Lahore Landing, Lyari Notes, Next Stop: Utopia

4 Beheers je

Een van de grote uitdagingen voor burgerrechtenactivisten is om zelf niet te vervallen in ondemocratische reflexen. De recente geschiedenis van Leith, een slaperig gehucht in Noord-Dakota, laat zien hoe angstaanjagend makkelijk het is om gewone mensen op de rand van geweld te brengen. De provocaties van een notoire white supremacist veranderen het dorpje in korte tijd in een snelkookpan. Want wat doe je als iemand zijn democratische rechten inzet om een totalitaire ideologie in de praktijk te brengen? Ook de geschiedenis van de Rote Armee Fraktion biedt nuttige lessen over radicalisering. Waarom goten activistische jongeren als Ulrike Meinhof en Holger Meins hun kritische aanvallen op de naoorlogse West-Duitse maatschappij uiteindelijk in de vorm van dodelijk geweld? Archiefmateriaal brengt het terrorisme in verband met het voortbestaan van oude structuren. Structuren die de macht legden bij een overheid, een politieapparaat, en – in de ogen van de RAF – een hele generatie Duitsers, die hun autoriteit hadden verspeeld door hun betrokkenheid bij het nazisme. Hoe veelbelovend de civil society ook mag zijn, zonder een rechtvaardige verdeling van de macht ligt anarchie op de loer. → Welcome to Leith, A German Youth