Regisseur Shoghakat Vardanyan: "Ik vertrouw op mijn gevoel"

IDFA sprak tijdens het festival met de maker van de prijswinnende film 1489.

De dertigjarige Armeense regisseur Shoghakat Vardanyan, die met 1489 haar documentairedebuut maakt, groeide op in een artistiek gezin, met een vader die beeldhouwde en schilderde, een moeder die kunstenares was en een broer die muzikant was. Toch had ze nooit gedacht dat ze films zou gaan maken. Als professioneel pianiste schreef Vardanyan zich in september 2020 in voor een journalistieke opleiding in Jerevan. Nog geen maand later laaide de oorlog in Nagorno-Karabach op, waarbij haar 21-jarige broer Soghomon, die in militaire dienst moest, vermist raakte.

Vanaf dat moment begon ze de zoektocht naar Soghomon en de pijn en onzekerheid van haar en haar familie vast te leggen. Drie jaar later is het resultaat de film 1489, die op het afgelopen festival de IDFA Award voor Beste Film in de Internationale Competitie en de FIPRESCI Award in de wacht sleepte. Het nummer in de titel van de film verwijst naar de anonieme cijfers die worden toegewezen aan een "lichaam van een persoon die tijdens de strijd vermist is".

"Twee weken lang probeerde ik Soghomon te vinden,” zegt Vardanyan als we haar tijdens het festival spreken in Felix Meritis. “Ik opende elke deur in ieder ziekenhuis. Omdat het een complete chaos was, viel dat niet op. Ik zag zoveel gewonde soldaten, dat ik totaal niet bezig was met mijn lessen journalistiek."

Haar docent journalistiek spoorde haar aan om met een haar zoektocht naar haar broer te vast te leggen, als een soort videoblog. Zonder enige filmervaring maakte Vardanyan puur op instinct deze persoonlijke en zeer pijnlijke film. "Ik koos er altijd voor om op mijn gevoel en handen te vertrouwen,” legt Vardanyan uit. En met haar subtiele aanpak greep Vardanyan terug op de kunstenaarsachtergrond van haar familie. In een aangrijpende scène vangt haar vader een vogel die hun huis is binnengevlogen en aait hem zachtjes voordat hij hem loslaat.

Na twee jaar draaien ontmoette Vardanyan de beroemde Russische regisseur Marina Razbejkina, die creatief producent werd voor de film, en de Armeense documentairemaker en cultuurcriticus Davit Stepanyan, die montage-advies gaf. "Elke producent die ik hiervoor sprak, wilde de film op de een of andere manier veranderen. Marina niet." legt Vardanyan uit. "Na mijn eerste ervaringen met een editor had ik steeds het gevoel dat het niet af was. Tot ik met Davit de film bijschaafde, met als resultaat de film die bij IDFA heeft gedraaid."

Er zit geen muziek in de film, ondanks de muzikale opleiding en passie van Vardanyan en haar broer. "Ik had het gevoel dat muziek de realiteit zou verstoren," zegt ze. "Wat ik probeerde te doen tijdens het werken aan de film was gewoon luisteren en de geluiden van dat moment te gebruiken."

De film kreeg nauwelijks financiële steun. Wel ontving Vardanyan een prijs met een geldbedrag van de Armeense premier na een vertoning van een eerste versie. Maar ze weigerde dit. "Ik zei nee omdat ik elke schijn van politieke inmenging wilde voorkomen. Eerlijk gezegd weet ik niet wat ik van de regering moet denken, maar het aanbod voelde gewoon niet goed. Ik zou geen prijs aannemen van welke recente Armeense regering dan ook.”

“Ik heb deze film gemaakt voor de mensen die nog steeds gevangen worden gehouden en voor alle families die iemand hebben verloren,” vervolgt Vardanyan. Het is emotioneel een beladen film, maar hopelijk kan het kijken ernaar therapeutisch voor hen zijn. In elk geval zei ik dit tegen mezelf toen ik eraan werkte, om mezelf te stimuleren om ermee door te gaan."

Vardanyan hoopt dat de film zo veel mogelijk te zien zal zijn. Op de vraag of ze door zal gaan met het maken van films, antwoordt ze twijfelachtig: "Ik weet het niet. Niemand weet dat. Ik wil graag films maken, maar ik weet niet wat er in de toekomst gaat gebeuren. Het enige dat ik zeker weet is dat ik, wat er ook gebeurt, iets interessants zal vinden waar ik alles van mezelf in kan leggen."