Principes en richtlijnen
In deze gepolariseerde tijden vragen filmmakers, medewerkers, publiek en partners IDFA steeds vaker om een expliciet (politiek) standpunt in te nemen. Soms wordt dat zelfs geëist. Op deze pagina willen we onze strategische politieke positie verduidelijken en specificeren waarbij we niet breken met maar nadrukkelijk voortbouwen op het beleid en de geschiedenis van IDFA.
We willen wel antwoorden geven op vragen in een periode, waarin kunstinstellingen mogelijk een nieuw narratief moeten definiëren om culturele vrijheid te waarborgen en te voorkomen dat ze door polarisatie uiteensplijten. Dit is ook een levend document dat zich verder kan ontwikkelen uit de interactie tussen stakeholders, zowel binnen als buiten IDFA.
De primaire rol van IDFA is het promoten en stimuleren van onafhankelijke en kritische documentairekunst en creativiteit. IDFA ondersteunt en presenteert het werk en de visies van documentairemakers en kunstenaars en gelooft in de kracht van creatieve documentaires als een vrije, open en artistieke blik op de complexiteit van de maatschappij en de perceptie van de werkelijkheid. Creatieve documentaires kunnen meningen vormen, laten zien wat kwetsbaar en waardevol is, en dienen als katalysator voor zowel persoonlijke reflectie als een publiek debat.
De documentaires die IDFA vertoont komen uit de hele wereld en reflecteren op de belangrijkste vragen van deze tijd. IDFA's doel is om deze maatschappelijke kwesties te agenderen, te contextualiseren en in perspectief te plaatsen. IDFA pretendeert niet om maatschappelijke problemen of politieke debatten te beslechten of op te lossen, maar wel om ze te verrijken vanuit een artistiek perspectief, en zo het publieke debat te stimuleren en begrip en individuele groei te bevorderen.
IDFA kan en wil niet neutraal zijn en is dan ook geen geïsoleerde ‘white cube’. Ten eerste erkennen we dat IDFA geworteld is in een West-Europese filmfestivaltraditie, met al haar historische en culturele implicaties, en in die zin ideologisch gevormd. Ten tweede past IDFA in een sociaal geëngageerde en humanistische traditie, wat weerspiegeld wordt in de selectie van films en projecten, de context en de thema's die IDFA al jaren behandelt en programmeert.
IDFA wil een geëngageerde instelling zijn met een maatschappijkritische blik. Die kritische blik is gerelateerd aan de creatieve documentairefilm zelf, een genre dat historisch gezien vaak sociale misstanden, ongelijkheid en onrechtvaardigheid aan de kaak stelt. De documentaire heeft ook een emancipatoir karakter door aandacht en ruimte te geven aan geschiedenissen waar (te) weinig aandacht aan is besteed. IDFA voelt zich schatplichtig aan deze documentaire traditie, met rechtvaardigheid als primair doel in al haar programma's en inclusie en diversiteit als een belangrijk fundament. IDFA biedt dan ook ruimte aan progressieve stemmen, aan documentaires die het dominante wereldbeeld en de macht uitdagen en nieuwe en rechtvaardige perspectieven en geschiedenissen bieden. Werken en organisaties die ongelijkheid, onderdrukking en onrecht in stand houden of bevorderen, krijgen bij IDFA geen podium. IDFA biedt zogezegd ruimte aan ‘art that comforts the disturbed and disturbs the comfortable’.
De beste manier voor IDFA om aandacht te vestigen op (geo)politieke kwesties is via artistieke programma's, conferenties, debatten en educatieve programma's die voortbouwen op IDFA's artistieke expertise. Wij geloven daarbij dat documentaire kunst relevant kan zijn en kan bijdragen aan verandering door maatschappelijke kwesties en thema's op een creatieve en artistieke manier te benaderen en te presenteren. Zo kan en moet kunst zich onderscheiden van andere maatschappelijke domeinen, en heeft de kunstenaar iets unieks te bieden aan de wereld – iets dat zich onderscheidt van het werk van de activist, journalist, politicus, ondernemer of wetenschapper en waarde kan toevoegen.
IDFA wil onafhankelijke filmmakers, kunstenaars en publiek een veilige ruimte bieden waar iedereen zich welkom en gerespecteerd voelt en zich vrij kan uiten. Onze gedeelde liefde voor documentaire kunst en onze diepe betrokkenheid bij de wereld brengen ons samen. Dit betekent ook dat er bij IDFA een veelheid aan stemmen en meningen kan zijn, dat gevestigde namen en overtuigingen kritisch ter discussie kunnen worden gesteld, dat protesten geuit en gehoord kunnen worden en dat er wrijving kan en mag ontstaan om maatschappelijke kwesties te bespreken en bij te dragen aan verandering. Dan wordt IDFA een moedige ruimte waar sterke meningen over controversiële onderwerpen respectvol worden besproken, en waar de rode lijn kristalhelder is: discriminatie, haat, geweld en segregatie worden nooit getolereerd, zoals vastgelegd in onze gedragscode, die voor iedereen geldt.
Het is onderdeel van IDFA’s professionele ontwikkeling om bewuster en meer afgewogen een keuze te maken om al of niet een (politiek) standpunt in te nemen en te uiten in een statement of steunbetuiging (of op een andere manier). Zo'n statement of uiting van solidariteit moet sterk verbonden zijn met de geschiedenis van IDFA en dient ook als een verlengstuk van artistieke programma's. Ook moet een dergelijke uiting mede worden bepaald door IDFA's missie en gaat de impact op de lange termijn voor urgentie op de korte termijn. Bovendien ziet IDFA het niet als plicht om direct publiekelijk te reageren op (alle) actuele (geo)politieke gebeurtenissen, incidenten of misstanden wereldwijd. In plaats daarvan treden we op wanneer en waar onze stem een zinvolle bijdrage kan leveren. Het niet publiekelijk uiten van commentaar betekent dan ook niet dat IDFA tegen of vóór een bepaald standpunt is, noch dat IDFA neutraal is.
IDFA verdedigt met hand en tand de artistieke vrijheid en de vrijheid van meningsuiting binnen ethische grenzen. Hiertoe hanteren we richtlijnen voor het beoordelen van samenwerkingen om te voorkomen dat IDFA bijdraagt aan mensenrechtenschendingen, ernstige milieuschade of het schaden van andere publieke belangen. Bij het faciliteren of financieren van partners hanteren we dan ook een code die partnerschappen ethisch beoordeelt en onze artistieke onafhankelijkheid als instelling garandeert. Wat betreft films en filmmakers worden jaarlijks meer dan 300 onafhankelijke films, 45 projecten en meer dan 3.000 professionals uitgenodigd voor IDFA. Het uitgangspunt bij selectie is dat IDFA kritische, onafhankelijke filmmakers en films ondersteunt. Daarbij staan de artistieke kwaliteit en gedeelde waarden als menselijkheid en verbondenheid en de overtuiging dat documentaire-kunst een brug kan slaan tussen mensen voorop. Deze films en filmakers kunnen afkomstig zijn uit alle landen. Ook als daar de vrijheid van meningsuiting onder druk staat of waar in naam van overheden mensenrechtenschendingen worden gepleegd. We beoordelen onafhankelijke films en filmmakers individueel en per geval maar als filmmakers en films aantoonbare banden hebben met overheden die bijdragen aan ernstige mensenrechtenschendingen – bijvoorbeeld als een film of project door een dergelijke overheid is gefinancierd – dan worden deze films in principe niet geselecteerd. We baseren ons hierbij op de Global Press Freedom Index en kijken dan naar landen uit de twee laagste categorieën. Officiële overheidsdelegaties (of aan deze overheden gelieerde instellingen) uit dergelijke landen ontvangen geen officiële accreditatie tot IDFA, mede omdat ze een bedreiging zouden kunnen vormen voor filmmakers.