Shoah

Hoe werkte de machinerie van de Jodenvernietiging? Claude Lanzmann interviewt in Shoah overlevenden, daders, meelopers en omstanders om van deze genocide een zo gedetailleerd mogelijk beeld te geven. Die werd geperfectioneerd van het vergassen in vrachtauto’s tot vergassing op industriële schaal in Auschwitz en andere vernietigingskampen.

Er zijn veel aangrijpende getuigenissen, waaronder die van een man, die als dertienjarige jongen in Chelmno, het eerste vernietigingskamp, lijken moest verbranden. Omdat hij een mooie stem had, moest hij ook zingen voor de nazi’s. Indringend is ook de getuigenis van een kapper, die in Treblinka de haren van de vrouwen moest knippen voordat ze werden vergast. Als hij emotioneel breekt, dringt Lanzmann aan om deze herinnering toch helemaal te vertellen. Het fragment illustreert hoe de filmmaker koste wat het kost de onvoorstelbare waarheid boven tafel wil krijgen. Om diezelfde reden zijn de interviews met daders stiekem gefilmd – de waarheidsvinding staat voorop.

Opmerkelijk is het ontbreken van archiefbeelden in de negenenhalf uur durende mijlpaal in de geschiedenis van Holocaust-documentaires. Hedendaagse beelden van landschappen, steden en restanten van de vernietigingskampen benadrukken dat dit niet te bevatten verleden geen afgesloten hoofdstuk is.